آبنما چیست؟ و چه کاربردی دارد؟

حوضچه‌ها یا حوض‌های کم‌عمق که اغلب در آن‌ها فواره‌های متعدد و چراغ‌های رنگین تعبیه می‌شود به آب‌نما معروف هستند. عمق حوض های آبنما تا ۶۰ سانتی‌متر است و برحسب شکل و فرم طراحی شده، با مصالح ساختمانی مختلف ساخته می‌شوند. گاهی در کناره آن‌ها از لکه‌های گل‌کاری یا جعبه‌های گل استفاده می‌کنند.

حوض آبنما و استخر در باغ‌های ایران یکی از ضروری‌ترین عناصر ایجاد باغ بوده است. استخر باغ‌های قدیمی دارای عمق زیاد و چندین فواره بوده‌اند از جمله استخر باغ بزرگ هزار جریب که در دوره صفویه در اصفهان احداث شد و پانصد فواره داشت.

آبنما، یکی از مهمترین المان هایی است که امروزه در تزئین خانه های مسکونی، هتل ها، سفره خانه ها‌، مکان های عمومی، پاساژ ها و … استفاده می شود. کاربرد آبنما تنها به زیباسازی و جذابیت بخشیدن به محوطه خاتمه نمی یاید، بلکه آب نما ها تاثیر به خصوصی در خنکی هوای اطراف دارند.

آب از زمان های گذشته به عنوان یک ماده ی نشاط بخش در طراحی مکان های مختلف به صورت حوض و… استفاده می شد که امروزه با روی کار آمدن انواع آبنما های جذاب، جای خود را به این سازه ها داده اند.

نخستین مستنداتی که در مورد آبنماها وجود دارد، به ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد. در ایران نیز از بقایای سرامیک‌ها در باغ‌ها و باغچه‌های بسیار قدیمی، پر واضح است که از آبنما در دکوراسیون باغ‌ها استفاده می‌شده است. ریشه و اصل سنت آبنماهای غربی به یونان برمی‌گردد که هم شواهد باستان شناسی و هم کنده‌کاری‌های موجود بر گلدان‌ها، مدرکی بر این مدعا به شمار می‌روند.

در سال‌های ابتدایی، آبنما به عنوان منبع آب استفاده می‌شد و کاربردی شهری داشت. اما به مرور، فرهنگ‌های دیگر علاوه بر جنبه کاربردی، از آبنماها به عنوان عنصری دکوراتیو استفاده کردند. در میان آبنماهای باستانی، آبنماهایی که در عصر رنسانس ساخته و استفاده شده‌اند، بسیار معروف هستند که این محبوبیت و معروفیت با ساختار مدور و چند گوشه و طراحی تندیسی آنها ارتباط دارد.

آبنماهای زینتی نیز همواره به عنوان نقطه کانونی دکوراسیون خانه دولتمردان و کاخ‌های سلطنتی محسوب می‌شدند که نمایشی زیبا و چشمگیر از جریان آب را به وجود می‌آوردند. البته، طراحی و ساخت این آبنماهای خانگی به مهارت های مهندسی خاص نیاز داشت. آبنماها با گذشت زمان به دکوراسیون خانه‌های عادی نیز راه پیدا کرد و دیگر منحصر به خانه و بناهای خاص و افراد خاص نمی‌شد. در حقیقت، وجود آبنما در دکوراسیون داخلی خانه اتصالی بین طبیعت خارج از خانه با دکوراسیون داخلی خانه به شمار می‌رفت.

با طراحی و رواج آبنماهای دیواری مشکل کم بودن فضا در خانه نیز حل شده است و دیگر، هر فردی می‌تواند در خانه خود آبنمایی زیبا داشته باشد و از تماشای نمایش زیبای آب و شنیدن صدای تسکین دهنده آن لذت ببرد.

آبنما سازه‌ای است که در محیط درونی یا بیرونی ساختمان، پارک، مکان‌های تفریحی و … اجرا می‌شود و در آبنما برای آب نوعی حرکت پیش بینی می‌شود تا صدای ناشی از آب و حرکت زیبای آن حال و هوای فضا و محیط را تغییر دهد و فضایی آرام بخش و طبیعی ایجاد کند.

تاریخچه ی آبنما در ایران

ایران یکی از قدیمی ترین کشورهایی است که از آبنما استفاده کرده و می‎کند و امروزه در میادین و باغ‎ها و اماکن‎های عمومی و تفریحی حتی درمانی آبنماهای زیادی قابل مشاهده می‎باشد.

آبنما انواع مختلفی دارد که امروزه از تمامی آنها در مکانهای مناسب استفاده می‎کنند. مانند: آبنما ریزشی شیشه ای، آبنمای موزیکال، آبنمای پرده ای، آبنمای هارمونیک، آبنمای دکوراتیو، آبنمای صخره ای، آبنمای نمایش فیلم، آبنمای پرده خطی آب، آبنمای پیوسته، آبنمای نوشتاری و…

آبنما یکی از اجزای معماری ایرانی به ویژه در طرح باغ ایرانی بوده است.

نکاتی مهم درخصوص آبنما:

در استفاده از آبنما ها برای مواجه نشدن با مشکل، باید به برخی نکات مهم توجه کنید:

این سازه های جذاب نباید در زیر درخت ها ساخته شوند. در صورتی که از آنها در زیر درخت ها استفاده کنید، فضولات پرندگان، حشرات و دیگر ذرات کثیفی که از درخت می ریزند باعث آلوده شدن آب و همچنین گرفتگی فیلتر و گلوگاه پمپ ها می شود. 

این سازه ها را نباید در مسیری که باد تند وجود دارد قرار دارد. باد نظم و الگوی ریزش آب را در آن ها

تغییر می دهد و با بیرون ریختن و پاشش آن باعث اتلاف آب و خیس شدن محوطه اطراف می شود.

عمق سازه استفاده شده باید به گونه ای باشد که در مصرف آب صرفه جویی کرده و در مقابل خطرات احتمالی ناشی از شیطنت کودکان ایمن باشد.

برای محافظت از حفره ها و گودال هایی که برای نصب این سازه ها استفاده می شوند باید از شبکه های آهنی مناسب استفاده کرد که مانع افتادن اجسام و آشغال می شود.

به هنگام انتخاب مکان مناسب برای نصب آب نما، از دسترسی مکان مورد نظر به لوله کشی و سیم کشی اطمینان حاصل کنید.

برخی از آبنما ها به خصوص آب نما های فلزی را لازم است در فصل های سرد خشک کرده و آب لوله های آن ها را خارج کنید.

توجه داشته باشید که آب نماها را نباید در کنار شومینه و همچنین اتاق خواب ها قرار دهید، زیرا این کار می تواند بسیار خطرساز باشد.

انواع آبنماها:

آبنمای باغی

 ایرانیان باستان در قرون وسطی سیستم توزیع آب داشتند که سبب می شد در کاخ ها و باغ های خود آبنما های بسیار زیاد و زیبایی را تعبیه کنند. آب توسط لوله به منابعی که بالاتر از آبنمای مورد نظر قرار میگرفت و باعث میشد که آب با سرعت بیشتری به سمت آبنما وارد شود. یکی از آبنماهای زیبای ایرانی را میتوان آبنمای باغ فین نام برد که قدمت بالایی دارد.

ایران یکی از قدیمی ترین کشورهایی است که از آبنما استفاده کرده و می کندو امروزه در میادین و باغ ها و اماکن های عمومی و تفریحی حتی درمانی، آبنماهای زیادی قابل مشاهده می باشد.

آبنمای شیشه ای

آبنمای شیشه ای طراحی نوینی از ترکیب آب و نور و شیشه می باشد که جهت استفاده در محیط های داخلی اداری، تجاری و مسکونی بسیار مناسب می باشد. آبنمای شیشه ای با توجه به دکوراسیون محل اجرا در قابهای استیل، چوبی، سنگی و … قابل اجرا می باشد. اساس طراحی این نوع آبنما بر اساس حرکت جریان آب بر روی شیشه می باشد.

آبنمای مدرن

آبنمای مدرن با ایجاد صدای دلنشین آب به همراه ترکیبی متناسب با نور، بهره گیری از دکوراسیونی مدرن در گوشه ای از محل کار و یا زندگی شما را مسیر میسازد. در طراحی این قبیل آبنماها هیچگونه آبریزش به بیرون مخزن را مشاهده نخواهید کرد. و همچنین مخزن آبنماها صد در صد آب بند بوده و هیچگونه امکان نشت آب وجود ندارد.

آبنمای خانگی

در آبنمای خانگی مهمترین نکته ای که باید توجه داشته باشید ساکت بودن موتور آبنما است. در هنگام خرید آبنما حتما از بی صدا بودن موتور آبنما و قابلیت تعمیر و نظافت آن اطمینان حاصل کنید. در حال حاضر در بازار بسیاری از نمونه های بی کیفیت و پر سروصدا وجود دارند که از لحاظ طول عمر نیز به هیچ عنوان مناسب نیستند و بعداز مدت کوتاهی کار کردن نیاز به تعمیر پیدا می کنند.

اصولاً بهترین جا جهت قرار دادن آبنمای خانگی در ضلع شرقی، جنوب شرقی، و شمال خانه است. سعی کنید از قرار دادن آبنما در مناطقی نزدیک به شومینه که محل تسلط آتش بر محیط است جدا خودداری نمائید. همچنین اتاق خواب هم به هیچ عنوان مکان مناسبی برای قرار دادن آبنما نخواهد بود. حتی اگر اتاق خوابتان در بخش های شرق، جنوب شرقی و شمال خانه است از قرار دادن آبنما در اتاق خواب خودداری نمائید.

آبنمای دیواری

همان طور که از نام آبنمای دیواری پیداست این آبنما و نازل های مربوط به آن روی دیوار به کار برده می شود و این دیوار می تواند خود جنبه تزئینی داشته باشد و دارای طرح و ایده ای مخصوص به آبنما باشد.

آبنمای سیمانی

آبنما‌های سیمانی دیواری کم جا و در عین حال تکمیل کننده طرح محوطه شما خواهند بود. و سایز آبنما بستگی به اندازه محیط (سالن، حیاط و یا باغ) دارد.

آبنمای رومیزی

آبنمای خانگی و آبنمای رومیزی یکی از محبوب ترین عناصر در دکوراسیون داخلی بخصوص در سبک فنگ شویی هستند. آبنماهای خانگی در شکل ها، اندازه ها و جنس های مختلف در بازار به وفور یافت می شوند و ساختن آنها هزینه زیادی در بر ندارد.

انواع مختلف آبنماهای خانگی برای استفاده در داخل منزل، حیاط یا باغ، متصل به دیوار، روی میز و یا ایستاده در بازار وجود دارند. برای اینکه آبنمای خانگی شما انرژی تماما مثبتی را به دکوراسیون منزلتان بدهد لازم نیست حتما از ظاهری مجلل و لوکس برخوردار باشد.

در انتخاب آبنمای مورد نظرتان حتما به هماهنگی و هارمونی آن با دکوراسیون کلی منزل توجه داشته باشید. این کار ترکیب بسیار زیبایی را در دکوراسیون خانه بوجود می آورد و از شلوغ به نظر آمدن آن جلوگیری می کند. اما انتخاب مکان مناسب برای قرار دادن آبنما در درجه بعدی اهمیت قرار می گیرد.

معمولا بهترین مکان ها برای قرار دادن آبنمای خانگی در ضلع شرقی، جنوب شرقی، وشمال خانه است. سعی کنید از قرار دادن آبنما در مناطقی نزدیک به شومینه که محل تسلط آتش بر محیط است خودداری کنید. همچنین اتاق خواب هم اصلا مکان مناسبی برای قرار دادن آبنما نخواهد بود. حتی اگر اتاق خوابتان در بخش های شرق، جنوب شرقی و شمال خانه است از قرار دادن آبنما در اتاق خواب پرهیز کنید.

نکته بعدی که باید در هنگام خرید آبنمای خانگی به آن توجه زیادی داشته باشید ساکت بودن موتور آبنما است. در هنگام خرید حتما از بی صدا بودن موتور آبنما و قابلیت تعمیر و نظافت آسان آن اطمینان حاصل کنید.

در حال حاضر در بازار بسیاری از نمونه های بی کیفیت و پر سروصدا وجود دارند که از لحاظ طول عمر نیز به هیچ عنوان مناسب نیستند و بعداز مدت کوتاهی کار کردن نیاز به تعمیر پیدا می کنند.

بنابراین دقت زیادی در این زمینه بخرج بدهید. برای بیشتر کردن تاثیر آبنمای خانگی در دکوراسیون می توانید با اضافه کردن سنگ، کریستال و رایحه های خوشبو این کار را به بهترین شکل ممکن انجام دهید و انرژی مثبت را در فضا پخش کنید.

طراحی و اصول نحوه نصب آبنماها

• زیر درخت نباشد: حشرات و فضولات پرندگان و بطور کلی ذراتی که از درخت میریزد باعث آلودگی آبنما شده و موجب گرفتگی فیلترها و گلوگاه پمپ ها می گردد.

• نباید در مسیر بادهای شدید باشد. : بادهای شدید باعث اختلال در الگوی ریزش آبنما شده و موجبات ریزش آب به بیرون از لبه های حوض اصلی آبنما را فراهم می آورد. به این دلیل ارتفاع ستون آب نباید بیشتر از فاصله نزدیکترین لبه حوض اصلی از فواره باشد.

• عمق منبع ذخیره آب: به منظور کاهش مصرف باید عمق آب تا حد امکان در سطح قابل قبولی ثابت باقی بماند.

• محافظت توسط شبکه های آهنی: گودالها و حفرههایی که برای نصب تجهیزات آبنما در کف حوض ساخته میشوند میبایست توسط شبکه های آهنی پوشانده و محافظت شوند.

• تخلیه و سرریز آبنما: به منظور تخلیه آسان آب و نظافت آبنما، سیستم تخلیه و سرریز آب باید تعبیه گردد.

• تأمین آب تازه: آبنما باید دارای لوله کشی ثابت برای تأمین آب تازه مورد نیاز و سیستم متعادل کننده اتوماتیک برای تنظیم دائم سطح آب و سیستم حفاظتی برای جلوگیری از خشک کار کردن پمپ در صورت نبودن آب در آبنما، به خصوص در مکانهای عمومی باشد.

• امنیت کابلهای تغذیه برق: کابلهای برق داخل حوض باید درون داکتهای مخصوص قرار گیرند که این مسأله در مکان های عمومی بسیار مهم میباشد.

• انتخاب صحیح پمپ آبنما: پمپ های فواره ها باید با توجه به حداکثر توان مصرفی مورد نیاز و با در نظر گرفتن موقعیت محل نصب آن ها انتخاب شوند.

• انتخاب صحیح کلیدهای الکتریکی: کلیدهای الکتریکی باید متناسب با قدرت پمپها و مدارهای روشنایی انتخاب شوند و مجهز به سیستم حفاظت و ایمنی برای کار در محیط آبنما باشد.

• حفاظت آبنما در فصل زمستان: در مرحله طراحی و برنامه ریزی آبنما باید پیش بینی های لازم جهت جلوگیری از یخ زدن آب در فصل زمستان انجام شود. علاوه بر همه این پیش بینی ها به منظور جلوگیری از یخ زدن پمپ ها، می توان آنها را در فصل زمستان از محل نصب خود باز کرد تا از آسیبهای احتمالی در امان بمانند.