۱۳ شگفت انگیزترین بناهای ایران

با سلام خدمت همراهان گرامی انبوه سازان هوتن، در این مقاله قصد داریم شگفت انگیزترین بناهای ایران را معرفی کنیم تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید. معماری هنری پیچیده که از دیرباز مورد توجه انسان قرار گرفته است. ایران سرزمینی کهن با هزاران سال قدمت که امروزه به دلیل داشتن بناهای شگفت انگیز در معماری زبانزد جهان شده است. ایرانی‌ها هنر و خلاقیت خود را با معماری تلفیق کردند و در طول سالیان دراز، بناهایی را ساختند که امروز از آن‌ها به عنوان شگفتی‌های معماری دنیا یاد می‌شود.

در این مقاله به بیان مسائل زیر میپردازیم :

۱۳ شگفت انگیز ترین بناهای ایران

–جمع بندی

.

.

.

شگفت انگیز ترین بناهای ایران :

ایران از مهم ترین تمدن های باستانی در دنیا به حساب می آید از همین رو آثار باستانی متعددی را در دل خود جای می دهد.  هر کس در هر گوشه دنیات با دیدن تصویری از بناهای ایرانی حیرت می کند و از توصیف زیبایی آن باز می ماند. این ها همه حکایت از هوش و هنر معماران ایرانی دارد و در هر دوره ای سازه های شگفت انگیز را بنا نهاده اند.تعدادی از این آثار ارزشمند طی سال ها به ثبت جهانی یونسکو رسیدند. کسب اطلاعات بیشتر از این آثار ارزشمند و بازدید از آن ها همواره مهم و جذاب بوده است. انبوه سازان هوتن قصد دارد به معرفی چند سازه شگفت انگیز ایران بپردازد.

۱.تخت جمشید، استان فارس :

یکی از شگفت انگیزترین بناهای ایران، تخت جمشید شیراز که از شگفتی های طراحی و ساخت بنا در دنیاست. در زمان ساخت این بنا هدفی جز بیان شکوه و عظمت امپراطوری نداشت. تخت جمشید پایتخت کوهستانی امپراطوری پارس که یونانیان آن را پرسپولیس می نامیدند.ساخت این بنا ۲۵ قرن پیش در زمان حکومت داریوش آغاز شد و بعدا توسط جانشینان تکمیل شد. تخت جمشید ۱۲۰ سال طول کشید.

این هنر توسط معماران و هنرمندان ایرانی کامل و به عنوان نمایش عظمت و شکوه فرمانروایی پادشاهان هخامنشی به دنیا معرفی شود. ستون های این بنا با گذشت سال های طولانی و پشت سر گذاشتن حوادث گوناگون هنوز پابرجا مانده است. این ستون ها یکپارچه نیستند و بصورت تکه تکه روی هم سوار شدند. در محل اغتصال این تکه ها سرب مذاب ریخته شده که سازه ها را در مقابل تکان و لرزه مقاوم نگه می دارد.

استفاده از فلزات گران بها برای تزیین نقش ، ظرافت ، رنگ آمیزی و تعدد پلکان از موارد جالب معماری تخت جمشید است.  یکی از هنرهای معماری در تخت جمشید این است که نسبت ارتفاع سر درها به عرض آنها و همین‌طور نسبت ارتفاع ستون‌ها به فاصله بین دو ستون نسبت طلایی است.

نسبت طلایی نسبت مهمی در هندسه است که در طبیعت وجود دارد. این نشانگر هنر ابرانیان باستان در معماری است. تخت جمشید به مدت ۵۰ سال مرکزی برای برگذاری مراسم آیینی و جشن نوروز بوده است. این بنا ۳۳۰ سال پیش از میلاد مسیح با حمله اسکندر مقدونی سردار یونانی به آتش کشیده شد و بخش عظیمی از کتاب ها و فرهنگ و هنر دوره هخامنشی نابود شد.

۲.سازه آبی، شوشتر :

سازه های آبی شوشتردر استان خوزستان که از آثار بی همتای دوره هخامنشی در دوران داریوش بزرگ ، یکی از آثار جهانی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. از این محوطه تاریخی و بی نظیر، به عنوان بزرگ ترین مجموعه صنعتی دنیا پیش از انقلاب صنعتی نام برده اند.این بنا با توجه به ساخت و دوره آن از شاهکارهای فنی و مهندسی در جهان است.سازه آبی شوشتر مجموعه ای از پل ها، بندها، آسیاب ها، آبشارها ، کانال ها و تونل های عظیم هدایت آب هستند که باهم در پیوندند و مرتبط با هم کار می کنند.

سازه آبی شوشتر در دوران هخامنشیان تا ساسانیان ساخته شد تا ساکنان منطقه بتوانند از آب بیشتری استفاده کنند. سدی به نام گرگر که مسیر رودخانه را مسدود و سطح آب را بالا می آورد تا ۳ تونل حفر شد آبگیری شوند. آب پس از گذشتن از تونل ها به کانال های متعددی وارد می شود . پس از گذراندن چرخ آسیاب به شکل آبشارهاای به محوطه حوضچه می ریزد.

۳.منارجنبان، استان اصفهان :

منارجنبان یکی از آثار تاریخی اصفهان است. در ایران برخی مناره ها قابلیت تکان خوردن را دارند که به آن اصطلاحا منارجنبان می گویند. از معروف ترین منارجنبان های ایران ، منارجنبان اصفهان و منارجنبان خرانق اردکان واقع شده اند. این بنا با مساحتی حدود ۱۴۶ متر مربع و مناره هایی به ارتفاع ۷.۳۰ متر از سطح بام یکی از آثار معماری دوره ایلخانیان به شمار می رود.

سقف بنا با کاشی کاری های  لاجوردی و فیروزه ای پوشانده و چشم هر بیننده ای را خیره می کند. بر فراز این بنا دو مناره ی زیبا که ارتفاع هرکدام از سطح زمین ۱۷.۵ متر و پهنایشان هم ۹ متر قرار دارد. اگر فردی از ۱۷ پله داخل هر مناره که از بام بنا تا بالای هر مناره وجود دارد بالا رود و دست های خود را  داخل یکی از دیوارهای واسط میانی پنجره‌های فوقانی آن قفل و شروع به تکان دادن مناره کند، مناره به حرکت در آمده و هم‌زمان با آن مناره دیگر و در واقع کل ساختمان به نوسان در می‌آید که تنها نوسان مناره قابل دیدن است.

۴.شهر زیرزمینی نوش آباد، آران و بیدگل :

شهر زیر زمینی نوش آباد  به شهر اویی یا اوئی هم معروف است و در حوالی کاشان است. اویی یا اوئی در زبان محلی یعنی آهای، نظریه‌ای می‌گوید مردم در این دالان‌ها همدیگر را گم می‌کردند. برای پیدا کردن همدیگر، از کلمه‌ «اویی» استفاده می‌کردند. اکنون هم به همین نام معروف است. بعضی دیگر می‌گویند همان زمانی که شهر را می‌ساختند، به این اسم معروف شد.

در دوره ساسانیان این شهر دست کند و با دستان انسان کنده و ذره ذره شکل گرفته است. این شهر ۳ طبقه و در هر طبقه تعداد زیادی دالان و اتاق است. این ۳ طبقه با کانال چیزی شبیه چاه بهم وصلند و در دارد. این شهر در دوره ساسانی کاربرد دفاعی و نظامی داشته است. محلی برای پنهان شدنم و فرار از دشمن بوده است.

۵.چهلستون، استان اصفهان :

در دوران صفویان به دلیل شکوفایی هنر معماری ایران و علاقه شاه به معماری و ساخت بناهای باشکوه، شهر اصفهان میزبان بهترین معماران ایرانی بود. عمارت چهل ستون از مهم ترین بناها در این دوره هستند. در این بین عمارت چهل ستون به دلیل معماری خاص و نام رازآلود از اهمیت خاصی برخوردار است.

در دوره شاه عباس اول هسته اصلی عمارت بصورت کوشک و در زمان شاه عباس دوم توسعه یافت و چهلستون نام گرفت. تالار آینه، تالار ۱۸ ستون، دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی تالار آینه، ایوان‌های طرفین سالن پادشاهی و حوض بزرگ مقابل تالار از اجزای این بنا هستند.

معماری این کاخ که ترکیبی از معماری ایرانی و فرنگی و چینی می دانند. ستون های این عمارت که نام کاخ از آن ها از جنس چوب چنار و کاج است. انعکاس تصویر ۲۰ ستون در آب حوض جلوی استخر باعث شد که نام این عمارت را چهل ستون بگذارند.

۶.گنجنامه، استان همدان :

سنگ نبشته های گنج نامه نوشته هایی از دوران داریوش و خشایار شاه هخامنشی که بر دل یکی از صخره های الوند در فاصله ی ۵ کیلومتری غرب همدان و در انتهای دوره عباس آباد حکاکی شد است. کتیبه ها هر کدام در ۳ ستون ۲۰سطری به زبان پارسی باستان ،عیلامی و بابلی نو نوشته شد اند. لوح طرف چپ کمی بالاتر در سنگ کوه بنام داریوش کبیر است. لوح سمت راست مختصری پایین به نام خشایارشاه می‌باشد. متن پارسی باستان در سمت چپ هر دو لوح جای گرفته است و پهنایی معادل ۱۱۵ سانتی متر دارد.متن عیلامی در وسط هر دو کتیبه نوشته شد و متن بابلی نو در ستون سوم قرار دارد.

۷.ارگ بم، استان کرمان :

ارگ بم بزرگترین سازه خشتی جهان که در فهرست میراث فرهنگی یونسکو به ثبت رسید .همچنین یک پایگاه مهم در کنار جاده ابریشم به شمار می رود. ارگ در شهر تاریخی بم کرمان در جنوب شرقی ایران قرار دارد. این بنا در دوره ساسانیان تاسیس و در بالای تپه ای مصنوعی در ربع شمال غربی شهر قدیمی بم قرار دارد.

نخستین نشانه‌های شکل‌گیری ارگ بم به دوران هخامنشیان بازمی‌گردد. اما توسعه آن در طی چند صد سال روی داد است و مهمترین دوران‌های گسترش آن به دوره اشکانی، سجلوقی و تیموری برمی‌گردد. بعضی عناصر معماری مورد استفاده در ارگ بم مانند ترکیب ویژگی‌های ساختمانی و محیط طبیعی تپه‌ای که بر آن قرار گرفته، شباهت زیادی به تخت جمشید دارد.

این منطقه در چهار راه جاده ابریشم و جاده های منتهی به آسیای میانه، خلیج فارس و مصر بود. مجموعه ارگ مساحتی به طول ۳۱۵ متر در امتداد محور شرق غربی و به طول ۲۷۰ متر در امتداد محور شمال به جنوب را اشغال می کند. حدود ۸۰ درصد ارگ بم در زلزله سال ۱۳۸۲ تخریب شد. در حال حاضر ارگ در حال بازسازی و بیش از نیمی از آن بازسازی شد.

۸.مسجد شیخ لطف الله، اصفهان :

مسجد شیخ لطف الله اصفهان در ضلع شرقی میدان نقش جهان واقع است و از معروفترین مساجد دنیا از نظر معماری است. این بنا در سال ۱۶۰۲ به دستور شاه عباس صفوی به مدت ۱۷ سال بنا شد. معمار این بنای ارزشمند استاد محمدرضا اصفهانی است. این مسجد به نام شیخ لطف الله جبل عاملی، عالم بزرگ عصر صفوی که به دعوت شاه عباس از لبنان به ایران برای تدریس فقه و اصول پرداخت است. مسجد شیخ لطف الله مجموعه ای از هنرهای تجسمی است. سبک معماری به شیوه اصفهانی، کاشی کاری های معرق داخل و بیرون گنبد از خط ثلث به قلم علیرضا تبریزی عباسی است.

پروفسور آرتور پوپ در کتاب بررسی هنر ایران درباره این مسجد نوشته‌ است: به سختی می‌توان این اثر را محصول دست بشر دانست. کوچکترین نقطه ضعفی در این بنا دیده نمی‌شود، اندازه‌ها بسیار مناسب، نقشه طرح بسیار قوی و زیبا و به طور خلاصه توافقی است بین یک دنیا شور و هیجان و یک سکوت و آرامش باشکوه که نماینده ذوق سرشار زیباشناسی بوده و منبعی جز ایمان مذهبی و الهام آسمانی نمی‌تواند داشته باشد.

۹.گنبد سلطانیه، زنجان :

گنبد سلطانیه زنجان بلندترین و نخستین گنبد آجری دوجداره جهان است. ارتفاع این گنبد به ۴۸.۵۰ متر و قطر دهانه ۲۴.۴۰ است. این بنا در زمان ساخت به عنوان تحول عظیم در معماری اسلامی ایران به حساب می آمد. گنبد سلطانیه بین سال های ۷۰۴ به دستور الجایتو پادشاه مغول معروف به سلطان محمد خدابنده به مدت ۱۰ سال به شیوه معماری آذری ساختند . بنای اصلی هشت در و هشت مناره دارد و دارای سه بخش اصلی شامل ورودی، تربت‌خانه و سردابه‌ است. برای تزئین گنبد از کاشی‌هایی به رنگ آبی فیروزه‌ای استفاده شد است.

گنبد سلطانیه به دلیل سبک معماری، رابطه فضاها، تناسبات موجود در اجزای مختلف، حجم، مقاومت بنا، زیباشناسی و تزیینات نمونه ای خاص در معماری می دانند. این بنا به دلیل دو جداره بودن گنبد در برابر زلزله آسیب پذیر است. نورگیر‌های خارق‌العاده گنبد سلطانیه هر بیننده‌ای را مبهوت می‌کند. این نورگیرها مانند یک ساعت آفتابی عمل می‌کنند. اگر نور از سوراخ گنبد اصلی بتابد زمان اذان ظهر است. نوری که از پنجره‌های بزرگ می‌تابد ساعت را نشان می‌دهد و نور پنجره‌های کوچک، حدود دقیقه را به نمایش می‌گذارد.

۱۰.باغ ارم، شیراز :

عمارت باغ ارم شیراز در زمان فتحعلی شاه قاجار توسط حسین علی خان نصیرالملک پی ریزی شد. با مرگ وی خواهرزاده او ابولقاسم خان نصیرالملک عمارت نیمه کاره را تکمیل کرد. این عمارت به سبک زمان قاجاریه و به تقلید از سبک معماری زندیه ساختند و یکی از زیباترین معماری های ایرانی است.

طراحی و ساخت این بنای ۳ طبقه به گونه ای که طبقه زیرین آن هوای خنک و برای استراحت در روزهای تابستان و در قسمت جلویی ستون های طبقه دوم و سوم کاشی های هفت رنگ به کار رفته است. نقاشی حجاری، کاشی کاری و گچ بری به کار رفته در این عمارت از شاهکارهای معماری و دوره قاجار است.در مقابل عمارت استخر بزرگی که تصویر عمارت در آن نمایان می‌شود.

۱۱.قره کلیسا، استان آذربایجان غربی :

این کلیسا به عنوان اولین کلیسای جامع جهان مسیحیت شناخته می شود. این کلیسا در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان چالدران در کنار روستایی به همین نام واقع شد است. ارمنی‌های ایران هر سال در روزهای آخر تیرماه و هفته اول مرداد ماه که مصادف با قتل تادئوس مقدس و پیروان مسیحی در قره کلیسا مراسم خاصی برپا می‌دارند. این مراسم با حضور ارمنیان و تعدادی از سفرای کشورهای مسیحی در ایران برگزار می‌شود. این کلیسا در زبان ارمنی سورپ تادئوسی وانک به لاتین (Surb Tadeosi vank) یعنی کلیسای مقدس تادئوس نامید می‌شد.

۱۲.کلیسای استفانوس، آذربایجان شرقی :

کلیسای سن استپانوس، یا کلیسای استفانوس مقدس دومین کلیسای مهم ارامنه ایران است که از نظر اهمیت بعد از قره‌کلیسا قرار می‌گیرد. این بنا در استان آذربایجان شرقی در ۱۷ کیلومتری غرب شهر جلفا و در فاصله ۳ کیلومتری کرانه جنوبی رودخانه ارس در محلی به نام قزل وانک(صومعه سرخ) واقع شده‌است. این کلیسا در سده نهم میلادی ساخته شد است ولی به علت زلزله دچار آسیب‌های جدی شده بود که در دوران صفویه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.

۱۳.مسجد نصیرالملک، شیراز :

مسجد نصیرالملک یکی از آثار تاریخی و باشکوه شیراز از دوره قاجار است. این بنا در محله اسحاق بیگ گود عربان واقع در خیابان لطفعلی خان زند با زیربنای ۲۷۳۰ متر مربع قرار دارد. وسعت این بنا در مقایسه با مساجد دیگر شیراز مانند مسجد وکیل یا مسجد جامع نو شیراز زیاد نیست. از نظر معماری بقدری زیبا و با ظرافت ساختند که آن را جزو شاهکارهای معماری و کاشی کاری دوره ی قاجار دانست.کاشی‌کاری و سرستون‌های سنگی بسیار خیره‌کنندۀ این مسجد در حقیقت اقتباسی از مسجد وکیل است.

این مسجد دارای ۲  سر در و ورودی زیبا و هشتی و یک صحن بزرگ و ۲ شبستان تابستانی و زمستانی و دارای ۲ ایوان شاه نشین در شمال و جنوب حیاط است. این بنا توسط مرحوم حسنعلی نصیرالملک، از اعیان و اشراف شیراز، فرزند میرزا علی‌اکبر قوام‌الملک، حاکم وقت فارس، در تاریخ ۱۲۹۳قمری به مدت ۱۲ سال ساخت.مصالح مورد استفاده در بنای مسجد عمدتا آجر و گچ و در پی ساختمان نیز سنگ و در نماهای داخلی و خارجی ترکیباتی از سنگ، آجر و کاشی است. در قسمت‌های مختلفی از دیواره‌ها و چارکه‌کشی‌ها نیز قطعاتی از چوب استفاده و همین چوب‌ها هنگام زلزله، تنش‌های ساختمان را مهار و از شکافتن و شکستن دیوارها جلوگیری ‌کرده است.

جمع بندی :

در مقالات قبلی در مورد ۲۰ ساختمان شگفت انگیز جهان پرداختیم و در این مکقاله به معرفی چندتا از شگفت انگیزترین بناهای ایران پرداختیم. سرتاسر کشور عزیزمان سرشار از جاذبه های گردشگری زیبا و بناهای تاریخی است. امیدواریم با مطالعه این مطلب  از انبوه سازان هوتن، شور و شوق سفر در قلب شما بیدار و کوله بار خود را برای بازدید از آنها ببندید. شما می توانید نظرات و پیشنهادات خود را با ما به اشتراک بگذارید.